Godki tarnowieckie

Gminna Biblioteka Publiczna w Tarnowcu zorganizowała 8 października 2022 roku w sali GOK w Tarnowcu premierowe wysłuchanie słuchowisk w ramach projektu zatytułowanego “Godki tarnowieckie” – cykl słuchowisk z gwarą tarnowiecką opartych na prozie Adolfa Orzechowicza z Sądkowej. Przedsięwzięcie polegało na zorganizowaniu warsztatów językowych i nagraniu 12 słuchowisk w formie audiobooków opartych na prozie lokalnego pisarza.

Zgromadziliśmy grupę mieszkańców gminy i przyjaciół biblioteki, którzy pod kierunkiem nauczycieli brali udział w zajęciach językowych oraz zajęciach z emisji głosu. Zadbaliśmy również o to, by odbyły się zajęcia, których celem było oswojenie się z mikrofonem i pracą w studiu nagrań. Spotkania odbywały się w bibliotece, natomiast za studio nagrań służyły nam pomieszczenia biurowe biblioteki, mieszkania prywatne, a nawet pomieszczenia kuchenne Domu Ludowego w Łubnie Szlacheckim. W nagraniach zarówno dzieci, młodzież, osoby dorosłe i seniorzy.

Pomysł na realizację tego projektu przyszedł od lokalnych regionalistów i propozycja zrobienia czegoś niekonwencjonalnego, ale angażującego mieszkańców. Dzięki niemu oddajemy szacunek dla dorobku kulturowego poprzednich pokoleń, jest podstawą budowania naszej tarnowieckiej tożsamości, a jego wartością nadrzędną staje się odwoływanie do tradycji, kultury i historii lokalnej.

W Polsce gwara nie jest językiem, którym wszędzie można się posługiwać. W szkole, urzędzie, w rozmowach z obcymi, zwłaszcza pochodzącymi z innych rejonów, porozumiewamy się językiem ogólnopolskim, bo przecież nie każdy rozumie naszą mowę, ale w najbliższym środowisku, w rodzinnej wsi mówienie gwarą to coś zupełnie naturalnego. Zresztą w wielu sytuacjach gwara lepiej niż polszczyzna ogólna służy wyrażeniu tego, co chcemy powiedzieć. W języku ogólnopolskim nie ma przecież określeń na wszystkie czynności związane z uprawą ziemi czy hodowlą zwierząt.

Gwary są starsze niż język ogólnopolski. To polszczyzna wyrosła z mowy dawnych plemion i bardzo dużo gwarom zawdzięcza. Gwary do dzisiaj mają wiele takich wyrazów, które były używane w dawnym języku polskim. Dzisiaj służą naukowcom do badania rozwoju języka literackiego, historii osadnictwa, kontaktów z innymi kulturami i językami.

Gwara jest bardzo ważna dla podtrzymywania więzi lokalnych, sąsiedzkich, towarzyskich. Dla wielu jeszcze osób starszego i średniego pokolenia to pierwszy język, wyniesiony z domu, język, którym mówili rodzice i dziadkowie, z którym łączą się najlepsze wspomnienia lat dziecięcych i młodości. Właściwie tylko posługując się gwarą, można tak naprawdę wspominać wspólne prace w polu i w domu, wspólne świętowanie i zabawy, chwile wesołe i smutne.

Gwara to język pełen ekspresji, soczysty, niekiedy dosadny, często pełen humoru, czego przykładem mogą być opowiadania Adolfa Orzechowicza.

Stefan Żeromski w 1923 r. napisał w „Snobizmie i postępie”, że gwara „ma wielorakie nazwy nie tylko na wyrażanie czynności fizycznych, metafory wyskakujące z pracy, jak iskry z żelaza palonego i leżącego na kowadle pod młotem, – onomatopeje nieraz tak lotne, przejrzyste i wonne, jak same zjawiska przyrody, ma ona również nazwy we własne dla określenia stanów duszy, zwłaszcza cierpień wewnętrznych, chłopskich stanów cierpliwego trwania, czekania, przewlekłych a bezradnych smutków, na których wyrażenie język warstw górnych nazwy nie ma wcale”.

Gwara zwana gwarą podkarpacką, jaką posługują się jeszcze do tej pory mieszkańcy tych terenów, to mieszanka słów z całego południa Polski. Za kwestie językowe Podkarpacia odpowiadają również nasi sąsiedzi z zagranicy, np. z Ukrainy, a konkretnie ze Lwowa, gdzie do dziś Polacy stanowią duży odsetek ludności, z Czech, Niemiec, a także Śląska. Podobnie jak we wszystkich pozostałych gwarach najważniejsze jednak okazało się utrwalenie w mowie i piśmie słów, które dziś przypisywane są zazwyczaj mieszkańcom województwa podkarpackiego. Mimo że wiele z tych słów nie jest zrozumiałych dla niektórych osób, my wierzymy, że pielęgnowanie gwary jest pięknym i drogocennym darem, jaki otrzymaliśmy. Ponadto regionalizmy stały się poniekąd pamiątką historyczną i elementem łączącym ludzi, którzy zamieszkują ten sam teren.

Nasze działanie ma przeciwdziałać negatywnemu zjawisku zanikania gwary w naszej okolicy. Coraz mniej mieszkańców Gminy Tarnowiec to osoby dwulektalne, czyli używające zarówno dialektu, jak i polszczyzny ogólnej. Nasz projekt promuje gwarę rozumianą jako dziedzictwo kulturowe Gminy Tarnowiec. Dodajmy dziedzictwo kultury oralnej, czyli wyjątkowo nietrwałe, które pragniemy utrwalić, wykorzystując różnorodne, zarówno sprawdzone, jak i innowacyjne rozwiązania w formie warsztatów i słuchowisk promujące miejscowy dialekt. Wykorzystaliśmy potencjał nowych mediów, by skutecznie dotrzeć z działaniami do jak największej liczby odbiorców. Nasza działalność umożliwiła przekaz międzypokoleniowy, pełniący funkcję integracyjną i afirmującą lokalną wspólnotę.

Dziękujemy wszystkim uczestnikom projektu za niebywałe angażowanie się w jego realizację. Bywały momenty zwątpienia, zwłaszcza kiedy nasi lokalni aktorzy głosowi nie wierzyli w swoje możliwości. Dziękujemy Wojciechowi Kozdrójowi i Jakubowi Grębli za doskonałe przygotowanie uczestników do pracy z mikrofonem. Ponadto dziękujemy Wojciechowi Kozdrójowi za wspaniałą reżyserię montaż i skomponowanie muzyki do każdego słuchowiska. Dziękujemy panu Michałowi Dłuskiemu, przewodniczącemu Rady Gminy w Tarnowcu za wsparcie i udział w nagraniach. Dziękujemy pani Zuzannie Mazur za przygotowanie ilustracji do folderu promującego projekt.

Wszystkie nagrane słuchowiska można wysłuchać na naszym kanele YouTube: Biblioteka Tarnowiec.


  • BAL JAK U KUROPATNICKICH
    BAL JAK U KUROPATNICKICH

    Mieszkańcy Tarnowca zwrócili się do biblioteki, by w ramach inicjatywy oddolnej zorganizować wydarzenie, które przybliżyłoby uczestnikom kulturę szlachecką z przełomu 18 i 19 w. Rozesłane zostały zaproszenia do partnerów biblioteki, mieszkańców Gminy Tarnowiec i przyjaciół biblioteki. Warunkiem uczestnictwa w wydarzeniu w dniu 28 października 2023 r. był strój lub element stroju z tamtej epoki. Inicjatorzy […]


  • Szkolenie dla bibliotekarzy
    Szkolenie dla bibliotekarzy

    17 października br. w Gminnej Bibliotece Publicznej w Tarnowcu odbyło się szkolenie dla bibliotekarzy z powiatu jasielskiego oraz naszych partnerów. Szkolenie, które przeprowadziła zewnętrzna firma szkoleniowa, było częścią zadania „Biblioteka zbliża sąsiadów – integracja mieszkańców Gminy Tarnowiec poprzez literaturę, historię lokalną, sztukę i tradycję regionalną” w ramach BLISKO – BIBLIOTEKA | LOKALNOŚĆ | INICJATYWY | […]


  • KINO SFERYCZNE PRZYJECHAŁO DO TARNOWCA
    KINO SFERYCZNE PRZYJECHAŁO DO TARNOWCA

    18 sierpnia 2023 r. Gminna Biblioteka Publiczna w Tarnowcu zaprosiła najmłodszych mieszkańców naszej gminy do KINA SFERYCZNEGO, które ustawione było w sali GOK-u w Tarnowcu. W kopule namiotu wyświetlane były filmy popularno-naukowe, co stanowiło niesamowitą propozycję dla dzieci, które łakną wiedzy. Seanse odbyły się w ramach projektu „Biblioteka zbliża sąsiadów – integracja mieszkańców Gminy Tarnowiec […]


Skip to content
This Website is committed to ensuring digital accessibility for people with disabilitiesWe are continually improving the user experience for everyone, and applying the relevant accessibility standards.
Conformance status